Το Μονοδένδρι είναι ένα από τα γνωστά Ζαγοροχώρια και ανήκει διοικητικά στο Δήμο του Κεντρικού Ζαγορίου. Χτισμένο σε υψόμετρο 1.060 μέτρων, μόλις 39 χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων προσφέρει μοναδική θέα στις πλαγιές της Τύμφης και της Αστράκας.
Το όνομά του πιθανότατα οφείλει σε ένα μεγάλο έλατο που υπήρχε στο χωριό έως το 1840. Μέχρι το 1753 ήταν μια κοινότητα με τρεις συνοικίες (Βίτσα, Άνω Μαχαλάς, Αγ. Γεώργιος), οι οποίοι αργότερα σχημάτισαν το σημερινό χωριό.
Το Μονοδένδρι βρίσκεται σε περίοπτη θέση αφού έχει εύκολη πρόσβαση στο φαράγγι του Βίκου ενώ οι πέτρινοι πύργοι της Οξιάς που βρίσκονται αριστερά του χωριού, συνθέτουν ένα τοπίο σπάνιας και παραμυθένιας ομορφιάς.
Το Μονοδένδρι γνώρισε μεγάλη οικονομική και εμπορική ακμή τον 18ο και 19ο αιώνα και ανεγέρθηκαν πολλές εκκλησίες, σχολεία και αρχοντικά από τους ευεργέτες του. Το χωριό είναι και γενέτειρα των εθνικών ευεργετών της χώρας μας Μάνθου και Γεωργίου Ριζάρη.
Οι αδελφοί Ριζάρη ήταν μεγαλέμποροι με έδρα την Ρωσία και έδωσαν πολλά χρήματα στον απελευθερωτικό αγώνα της χώρας μας και διέθεσαν την περιουσία τους για την ίδρυση και λειτουργία της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής. Με χρήματα από το κληροδότημα των αδελφών Ριζάρη λειτουργεί σήμερα η χειροτεχνική σχολή όπου μπορείτε να δείτε ή και να αγοράσετε όμορφα υφαντά και κεντήματα.
Στο Μονοδένδρι υπάρχει και το Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο που φιλοξενεί αξιόλογες διεθνής καλλιτεχνικές εκθέσεις όπως των Μάνου, Bresson, Boissonas και άλλων. Σήμερα στο σπίτι των αδελφών Ριζάρη στεγάζεται το Δημοτικό σχολείο με τις προτομές των ευεργετών να ατενίζουν τις κορυφογραμμές της Τύμφης.
Από το χωριό του Μονοδενδρίου κατάγεται και ο μεγάλος δάσκαλος του Έθνους Αθανάσιος Ψαλίδας (1767 – 1829).
Το Μονοδένδρι είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά του Ζαγορίου με μοναδική θέα και συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών κάθε χρόνο. Είναι ένα από τα πρώτα και παλαιότερα χωριά του Ζαγορίου που αναπτύχθηκαν τουριστικά και σήμερα διαθέτουν πάρα πολλούς καλόγουστους ξενώνες και προσεγμένα ξενοδοχεία και παρέχουν υψηλό επίπεδο υπηρεσιών για μια άνετη και ευχάριστη διαμονή.
Χαρακτηριστικά πέτρινα σοκάκια, πετρόχτιστα σπίτια και αρχοντικά θα σας εντυπωσιάσουν με την περίφημη Ζαγορίσια αρχιτεκτονική και θα ζωντανέψουν περασμένες εποχές. Όλο το χωριό είναι ομοιόμορφα χτισμένο με την γκρίζα πέτρα. Στις ταβέρνες και τα εστιατόρια του Μονοδενδρίου μπορείτε να βρείτε τα τοπικά παραδοσιακά φαγητά και φυσικά τις φημισμένες πίτες.
Από το Μονοδένδρι ξεκινά μονοπάτι που σας οδηγεί μέσα στο Φαράγγι του Βίκου και τις πηγές του Βοϊδομάτη, μετά από μια απολαυστική διαδρομή. Το χωριό αποτελεί αφετηρία για το φαράγγι του Βίκου αλλά και για πολλές ορειβατικές και πεζοπορικές διαδρομές.
Το Μονοδένδρι διεκδικεί επάξια μια θέση ενός από τα ωραιότερα χωριά του Ζαγορίου και όχι αδίκως, αφού διαθέτει ένα τοπίο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και μαγευτική θέα που κόβει την ανάσα!
Τοπικές Γεύσεις & Προϊόντα
Στο Μονοδένδρι όπως και σε όλα τα Ζαγοροχώρια θα βρείτε πλούσια και νοστιμότατα εδέσματα, παραδοσιακές γεύσεις όπως οι φημισμένες Ζαγορίσιες Πίτες όλα φτιαγμένα με αγνά τοπικά υλικά. Οι παραδοσιακές γεύσεις των Ζαγορίων θα αφήσουν ικανοποιημένο και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.
Δοκιμάστε τα ντόπια κρέατα μαγειρεμένα στη γάστρα, αρνί στη γάστρα, πομπάρι, τρίμμα πασχαλιάτικο, τηγανητό χοιρινό, κοντοσούβλι, προβατίνα στα κάρβουνα, γίγαντες φούρνου, μπριάμι, μπουμπουριά. Φυσικά θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην δοκιμάσετε κάποια από τις ξακουστές Ζαγορίσιες Πίτες όπως η αλευρόπιτα ή ζυμαρόπιτα, χορτόπιτα, μπατσαριά, σπανακόπιτα Ηπειρώτικη, γαλατόπιτα, τσουκνιδόπιτα, γκιζόπιτα, κολοκυθόπιτα, τραχανόπιτα, κοτόπιτα, τυρόπιτα, μανιταρόπιτα καθώς και αμυγδαλόπιτα, μπακλαβά, τηγανίτες Γιαννιώτικες και μήλο στο φούρνο. Μπορείτε να συνοδεύσετε το φαγητό σας με κρασί ντόπιας παραγωγής, εκλεκτό τσίπουρο ή ούζο.
Από το Μονοδένδρι και τα άλλα Ζαγoροχώρια μπορείτε να προμηθευτείτε γαλακτοκομικά προϊόντα, κάστανα, μήλα, καρύδια, μέλι, μανιτάρια, γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, τουρσιά, ντόπια κρέατα και είδη λαϊκής τέχνης.
Αξιοθέατα
Το Φαράγγι του Βίκου: Το αριστούργημα της φύσης, το Φαράγγι του Βίκου, θα σας προκαλέσει δέος ενώ θα θαυμάσετε το άγριο επιβλητικό του τοπίο σε συνδυασμό με την θέα που προσφέρει. Το φαράγγι του Βίκου διασχίζει το δυτικό και το κεντρικό Ζαγόρι ξεκινώντας από το χωριό Βίκος και καταλήγοντας στο χωριό Κήποι. Το φαράγγι έχει μήκος 12 χλμ περίπου και κατέχει ρεκόρ Guiness σαν το φαράγγι με το μικρότερο άνοιγμα στον κόσμο -μόλις 1.100 μέτρα- και με βάθος που ξεπερνά τα 900 μέτρα.
Η κατάβαση στο φαράγγι γίνεται μέσω μονοπατιών που ξεκινούν από κάποια Ζαγοροχώρια όπως το Μονοδένδρι, η Βίτσα, ο Βίκος, το Μικρό και το Μεγάλο Πάπιγκο. Η θέα από ορισμένα σημεία όπως το χωριό Βαρδέτο και από τη θέση Οξιά είναι μαγευτική.
Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια χαράδρα που στην κοίτη της ρέει ο ποταμός Βίκος ενώ στο τέλος της έχει τις πηγές του ο ποταμός Βοϊδομάτης. Το φαράγγι του Βίκου μαζί με το Βοϊδομάτη ποταμό αποτελούν τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου.
Το Φαράγγι του Βίκου αποτελεί μια από τις πιο δημοφιλείς διαδρομές περιηγητών, με διάρκεια 5 ωρών για έμπειρες ομάδες, προσφέροντας ανεπανάληπτες εικόνες.
Εκκλησίες
– Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου που χρονολογείται από το 1801 βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού. Ο ναός είναι ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής και αναστηλώθηκε με δαπάνη των αδελφών Ριζάρη. Η εκκλησία είναι τρίκλιτη βασιλική και διαθέτει αξιόλογες αγιογραφίες του 19ου αιώνα.
– Ένας αξιόλογος ναός είναι του Αγίου Γεωργίου του 18ου αιώνα με καταπληκτικές τοιχογραφίες.
Μοναστήρια
– Η ιερά Μονή του Αγίου Μηνά βρίσκεται στην είσοδο του καλντεριμιού που οδηγεί στην καρδιά του Μονοδενδρίου. Το μοναστήρι διαθέτει εξαιρετικής τέχνης αγιογραφίες που έχουν γίνει από τους ζωγράφους Μιχαήλ και τον γιό του Κωνσταντίνο το 1620. Άρα η κατασκευή της μονής είναι πολύ πριν από το 1620. Το τέμπλο της μονής είναι από τα ωραιότερα της Ηπείρου και είναι κατασκευασμένο το 1782.
– Πάνω από την χαράδρα του Βίκου, σ’ ένα φυσικό πλάτωμα βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, ένα ίσως από τα πιο όμορφα μοναστήρια της Ελλάδας. Τον 13ο αιώνα κάποιοι ασκητές που ζούσαν σε σπηλιές βρήκαν την εικόνα της Αγίας Παρασκευής σε κουφάλα δέντρου. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν οι κάτοικοι πήραν την εικόνα στο χωριό, η εικόνα επέστρεψε μετά από λίγο στην αρχική της θέση.
Σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται εκεί, η μονή χτίστηκε το 1412 από τον βοεβόδα Μιχαήλ τον Θεριανό, όταν η βαριά άρρωστη κόρη του έγινε καλά, γεγονός που αποδόθηκε στη θαυματουργή εικόνα της Αγίας Παρασκευής. Η μονή είναι μονόκλιτη βασιλική και διαθέτει εξαιρετικές αγιογραφίες του 14ου και του 16ου αιώνα. Αξιόλογες είναι η εικόνα της Παναγίας και του Χριστού έργα του 17ου αιώνα καθώς και η Λόντζα ένα ανεξάρτητο ξύλινο κελί που κρέμεται επάνω από τη χαράδρα του Βίκου και χρησίμευε ως κρυψώνα αλλά και ως έξοδος κινδύνου.
Η Αγιά Παρασκευή γιορτάζει στις 26 Ιουλίου και είναι ο καθεδρικός ναός του Μονοδενδρίου. Από τη μονή η θέα είναι μαγευτική και κόβει την ανάσα.
– Στον δρόμο Μονοδενδρίου – Οξιάς βρίσκεται η μονή του Προφήτη Ηλία. Είναι κτισμένος στα ερείπια παλιότερου ναού και οικοδομήθηκε το 1632. Σε αυτό το μοναστήρι έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο Γεννάδιος και ο Μάρκος Μπότσαρης.
Ο Αρχαίος Οικισμός Μολοσσών: Ανάμεσα στη Βίτσα και το Μονοδένρι, στη θέση Γενίτσαρη, εντοπίστηκε ο αρχαίος Μολοσσικός οικισμός το 1965. Ο Μολοσσικός οικισμός χρονολογείται μεταξύ του 9ου και 4ου αιώνα π.Χ. και περιλαμβάνει μολοσσιακό οικισμό και δυο νεκροταφεία.
Στο νεκροταφείο του οικισμού βρέθηκαν 26 τάφοι του 8ου – 4ου αιώνα και 151 τάφοι του 9ου – 4ου αιώνα π.Χ. Τα κτερίσματα των τάφων ήταν μαχαίρια, ξίφη, όπλα και αιχμές δοράτων στους ανδρικούς τάφους, ενώ στους τάφους των γυναικών βρέθηκαν κοσμήματα, περιδέραια, δακτυλίδια κ.ά. Σε όλους τους τάφους βρέθηκαν Αττικά και Κορινθιακά αγγεία του 6ου – 4ου π.Χ. αιώνα και χάλκινα σκεύη.
Οι Πέτρινοι Πύργοι της Οξιάς: Αριστερά του χωριού βρίσκονται οι πέτρινοι πύργοι της Οξιάς και οι παράπλευρες σπηλιές στα βράχια του φαραγγιού που αποτελούσαν καταφύγιο για τους κατοίκους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Ο Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου: Βρίσκεται στο Ζαγόρι, βόρεια των Ιωαννίνων και συνορεύει βορειοανατολικά με τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου – Βάλια Κάλντα. Είναι μια περιοχή προστατευόμενου φυσικού πλούτου που ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός το 1973. Η περιοχή έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών natura 2000 και διακρίνεται για τις εναλλαγές στο τοπίο: πυκνές κατάφυτες εκτάσεις αλληλοδιαδέχονται απόκρημνους γκρεμούς.
Η περιοχή του Βίκου-Αώου αποτελεί έναν από τους δέκα Εθνικούς Δρυμούς της Ελλάδας και περιλαμβάνει το φαράγγι του Βίκου, που μαζί με τον Βοϊδομάτη ποταμό αποτελούν τον πυρήνα του δρυμού. Επίσης, στην περιοχή περιλαμβάνεται τμήμα της οροσειράς της Τύμφης, η χαράδρα του Αώου καθώς και κάποιοι διατηρητέοι οικισμοί.
Μέσα στα όρια του Δρυμού υπάρχουν κάποια από τα σημαντικότερα χωριά του Ζαγορίου όπως το Μονοδένδρι, το Μικρό και το Μεγάλο Πάπιγκο και ο Βίκος. Περιμετρικά του δρυμού υπάρχουν τα χωριά Αρίστη, Βίτσα, Άγιος Μηνάς, Βραδέτο, Καπέσοβο και Βρυσοχώρι.
Ο Δρυμός έχει έκταση 122.250 στρέμματα από τα οποία τα 34.120 στρέμματα είναι ο κύριο πυρήνας. Η περιοχή έχει απότομες και ψηλές κορυφές, με υψηλότερη αυτή της Γκαμήλας στα 2.497 μέτρα στην Τύμφη. Ενδημούν πέντε είδη φυτών μοναδικά στον κόσμο ενώ εντυπωσιακή είναι και η συλλογή του φυσιοδίφη Κώστα Λαζαρίδη που συνέλεξε 1.240 διαφορετικά είδη φυτών που αντιπροσωπεύουν 96 από τις 149 οικογένειες φυτών. Τη συλλογή μπορείτε να θαυμάσετε στο Κουκούλι, στο μουσείο φυσικής ιστορίας.
Ο Δρυμός διαθέτει και πλούσια πανίδα η οποία περιλαμβάνει 10 είδη αμφιβίων όπως ο σπάνιος αλπικός τρίτωνας, 21 είδη ερπετών, 130 είδη πουλιών όπως ο απειλούμενος μαυροπελαργός και χρυσαετός καθώς και 24 είδη θηλαστικών όπως αρκούδα, αγριογούρουνο, ζαρκάδι κ.ά. Ο Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου περιλαμβάνει ένα πολύ σπάνιο και εξαιρετικά ευαίσθητο οικοσύστημα γι’ αυτό και δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα, εκτός από την περιήγηση και την αναψυχή.
Πως θα πάτε
Το Μονοδένδρι απέχει 39 χλμ από τα Ιωάννινα.
Οδικώς μπορείτε να φθάσετε στα Ζαγοροχώρια μέσω της εθνικής οδού Κοζάνης – Ιωαννίνων από το Καλπάκι ή τη Μεταμόρφωση (Καρυές).
Καθημερινά εκτελούνται δρομολόγια του ΚΤΕΛ από την Αθήνα, την Πάτρα, τη Θεσσαλονίκη, Άρτα, Πρέβεζα, Ηγουμενίτσα προς τα Ιωάννινα και έπειτα υπάρχει σύνδεση από την πόλη των Ιωαννίνων με υπεραστικό ΚΤΕΛ προς τα Ζαγοροχώρια.
